Fez, Stad van de ezels!!

Vandaag staat de stad Fez op het programma om aan een nader onderzoek te onderwerpen. De ploeg duikt de bus in, laat zich vanuit Moulay Yacoub naar de wijk “Fez el Jdid” brengen. Fez el Jdid werd in de 13e eeuw door de Mariniden aangelegd voor het impossante koninklijk paleis met bijbehorende park. Het diende ooit als bestuurlijk centrum, totdat de fransen Rabat als hoofdstad uitriepen. Dit deel van de stad raakte toen in verval. De wijk stond bekend als de rosse buurt van Fez. Het gebied doet tegenwoordig wat desolaat aan. Wij bekijken het paleis , die niet in verval is geraakt, vanaf de buitenkant die wordt omgeven door hoge muren. Indrukwekkend zijn de enorme bronzen deuren met grote mooie bronzen deurkloppers , versierd met pleisterwerk, zelige (mozaï
eken) en kaligrafie langs de rand. Voor het paleis het plein en park, met iets verderop een mooie fontein in het midden van een rotonde. We lopen nog even door het oude gedeelte voordat we onze weg vervolgen. De bus brengt ons naar een punt waar we een goed uitzicht hebben over Fez. We zien het stadsdeel Fez el Bali met de Kairouyine-moskee, goed te onderscheiden door de groene daken. De bus brengt ons er heen. Het is tijd voor een bakkie koffie of muntthee. Daarna wacht ons
de duizend jaar oude medina. Wij toeristen zien de medina als een museum. De meer dan 200.000 mensen die er wonen en werken zijn absoluut niet geïnteresseerd in ons toeristen. De soeks verkopen alleen maar souvenirs. Hier zijn de inwoners afhankelijk van de ambachten die hier bedreven worden. De ververs, leer, koper- en zilverbewerkers gebruiken nog steeds oude methodes. Hun waren worden in heel het land verkocht, en wel aan Marokkanen. Natuurlijk worden er hier ook wel werk van hun hand aan toeristen verkocht, maar daar moeten kunnen ze niet van rondkomen. Er is in de stad geen ruimte om nieuwe technieken toe te passen. Pottenbakkerijen zijn van het centrum naar de buitenkant verhuisd. Laten we deze eeuwenoude ambachten maar met eigen ogen gaan aanschouwen. Gelukkig hebben we onze gids met een paar helpers om ons veilig door de wirwar van kleine straatjes heen te loodsen. Je raakt anders subbiet de weg kwijt. We lopen onder een van de hoefijzervormige toegangspoorten door, die aan de buitenkant op traditionele wijze is versierd en betegeld. Aan de buitenkant blauw met goud, naar verluidt als symbool van de stad, en aan de binnenkant groen en goud , als teken van de islam. Wij moesten in de medina opletten zodra wij de kreet “ballek! Ballek!” (Uit de weg) hoorden. Er kwamen dan ezels, beladen met enorme lasten door de nauwe straatjes aan. Toeristen schieten dan vaak de inhammen van winkeltjes in of drukken zich tegen de muren plat omdat de ezels en begeleider doorstomen. Je ziet aan de stadsbewoners dat ze dit gewend zijn. Het is wel een hilarisch gezicht als je al die toeristen een weg ziet duiken als er weer een “balek!, balek! weerklinkt. Nadat we de wijk van de slager, bakker, en groenten etc. waren gepasseerd komen we uit bij de ambachtswijken. Aan het eind van de Talaa Kebira, een hoofdstraat(je) in de Medina vangen de geur van de leerbewerkers-fondouk op.
Dit zijn logementen voor kooplieden en arbeiders binnen de medina. De huiden worden hier gedroogd en opgeslagen voor ze naar de ververs gaan. In dezelfde buurt zijn ook de koperslagers te vinden. We lopen weer een paar straatjes door, waarbij we af en toe opzij moeten springen voor “ballek!, ballek!”. Hier regelt onze gids dat wij toch een moskee mogen bezichtigen. Hij laat zien waar een imam zijn gelovigen oproept. Daarna spoedden wij ons richting de leerlooierij. Via een winkeltje lopen wij een paar trappen op, om vanaf een hoogte de verrichtingen van de ververs gade te slaan. Onderweg krijgen wij een takje met muntbladeren uitgereikt om onder onze neus te houden. Zo kunnen wij de indringende geur van het lee staat klaar om ons naar de laatsterlooien tegengaan. Eigenlijk vond ik het nog wel meevallen. Nadat gepoogd werd om ons te voorzien van lederen artikelen (hoe kan het ook anders), banen we ons een weg naar buiten, in de medina. Kunnen jullie het nog volgen? Binnen in de medina komen we door een paar Souks. In Souk el Attarine zijn parfum- en specerijenverkopers. De andere Souk, genaamd “el Henna”, staan manden met groene hennabladeren, kamille rozenknoppen etc. Inmiddels komen we bij de Kairouyine-moskee. Verboden voor niet moslims, maar een doorkijkje naar het binnenterrein laat toch iets moois zien. Voor ons heeft de moskee iets speciaals, hetgeen geschiedkundige uitleg behoeft. De moskee, toen nog een kleine gebedshal ter nagedachtenis aan haar vader, werd in 859 gesticht door Lalla Fatima al Fihrya, een van de vele immigranten uit het Tunesische Kairouan. En deze plaats hebben wij tijdens onze 2-daagse rondreis in Tunesië bezocht. Later is hij door vele sultans verbouwd tot in zijn huidige vorm. Het moskeecomplex herbergt ook een universiteit. We naderen nu Place Nejjarine, een van de oudste pleinen van Fez. De meeste aandacht gaat uit naar de Nejjarine-fontein men een bijzonder mooie mozaïekversiering. Het wordt tijd voor de lunch en daar hoort een lekker lokaal koud biertje bij. Ik dacht een slokje te nemen nadat de ober hem had neergezet. Blijft het bier uit het flesje stromen, doordat er ijs in het flesje zat. De groepsleden aan onze tafel lagen natuurlijk in een deuk. We hebben nog een tapijtfabriek(je) op het programma staan. Hier liet men ons de techniek van het weven zien. Je kon er mooie zijden doeken of tafelkleedjes kopen, want uiteraard ontbrak dat er niet aan. Hierna restte ons eindelijk de uitgang van de medina. Hoewel we vele indrukken hebben kunnen op doen van het leven in een medina met oude ambachtelijke werkzaamheden, smalle steegjes met op je afkomende ezels, is het nu wel mooi geweest. De bus staat klaar om ons naar de pottenbakkerij te brengen. We krijgen een rondleiding en zien hoe men klei tot een aardewerk object transformeert. Daarna wordt het tweemaal gebakken waardoor het een stevige glazuur laag krijgt. In een ander deel worden allerlei mozaïek stukjes met de hand op maat gebeiteld. Die veelal gebruikt worden voor mozaïekversieringen in bv. Paleizen, moskeeën, fonteinen en vele anderen dingen. Deze stukjes worden gebruikt om tafelbladen van mozaïek te maken. Deze stukjes worden door anderen op zijn kop in patroon, in een geraamte gelegd. Hierna wordt het klaargemaakt om in de oven te worden gebakken tot een tafelblad. Het is een monniken(moslim)werk! Ik heb veel respect voor dit fraai stukje vakmanschap. We verlaten Fez en begeven ons op weg naar ons hotel. Hier kunnen we beginnen om alle indrukken van deze dag op ons te laten inwerken. Ik moet even wat rectificeren aan het verslag van gisteren. Niet gisteravond maar vanavond stond de excursie Fez by Night op het programma. Ook nu gaan we niet mee. Ik heb na het eten nog een baantje in het zwembad gezwommen en heb de verslagen van de excursies in het Atlasgebergte bijgewerkt. Daarna lekker slapen en morgen gezond weer op.